درباره ما

آیا روایت نام گذاری فرزند امیر مؤمنان (علیه السلام) به اسم عثمان، صحیح است؟
کد سؤال: ۱۰۰۰۴امامت و ائمه (علیهم السلام) »امامت خاصه »امام علی (ع) و خلفاء »علت نام گزاری فرزندان
تعداد بازدید: ۸۲۵
آیا روایت نام گذاری فرزند امیر مؤمنان (علیه السلام) به اسم عثمان، صحیح است؟

سؤال كننده: محسن نصر

با سلام ببخشيد در مورد اين روايت كه حضرت علي عليه السلام در باره نامگذاري فرزندان خود مي فرمايند:

هذا عثمان بن علي سميته باسم عثمان بن عفان، و......

ممكن است توضيح فرماييد؟ با تشكر

پاسخ: سند روايت ضعيف است

روايت فوق ، از نظر سند ضعيف است؛ زيرا در سند آن افراد «متروك الحديث و ضعيف الحديث» وجود دارد، از اين جهت نمي شود به آن استدلال و استناد كرد.

متن اين روايت در كتاب «تاريخ مدينة دمشق» با اين سند نقل شده است:

أَخْبَرَنَا أبو عَبْد اللَّه مُحَمَّد بْن إِبْرَاهِيم النشابي، أنا أبو الفضل أَحْمَد بْن عَبْد المنعم بْن أَحْمَد بْن بندار، أنا أبو الْحَسَن العتيقي، أنا أبو الْحَسَن الدَّارَقُطْنِيّ، نا أبو بَكْر الشافعي، نا عَبْد اللَّه بْن ناجية، نا عباد بْن أَحْمَد العرزمي، نا عمي، عَنْ أبيه، عَنْ عَمْرو بْن قيس، عَنْ عطية ، عَنْ أبي سعيد، قَالَ: مررت بغلام له ذؤابة وجمة إِلَي جنب علي بْن أبي طالب، فقلت: مَا هَذَا الصبي إِلَي جانبك؟ قَالَ: هَذَا عُثْمَان بْن علي ، سميته بعثمان بْن عفان، وقد سميته بعُمَر بْن الخطاب، وسميت بعباس عم النبي صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وسميت بخير البرية مُحَمَّد صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فأما حسن وحسين ومحسن، فإنما سماهم رَسُول اللَّهِ صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وعق عنهم، وحلق رءوسهم، وتصدق بوزنها، وأمر بهم فسروا وختنوا...

ابو سعيد خدري مي گويد: نزد علي بن ابي طالب كودكي را ديدم كه موهايش پر پشت و بافته شده بر روي شانه هايش آويزان بود. عرضه داشتم : اين كودك در نزد شما كيست؟ حضرت فرمودند: پسرم عثمان است كه به خاطر عثمان بن عفان، اين نام را بر او نهاده ام و به نام عمر بن خطاب و به نام عباس عموي پيامبر و به نام بهترين بندگان محمد (صلي الله عليه وآله) ، فرزندان ديگرام را نام گذاري كره ادم. اما حسن و حسين و محسن را رسول خدا صلي الله عليه و آله نامگذاري نموده و برايشان عقيقه كرده اند و موهايشان را تراشيده و به وزن آن صدقه داده اند ...

ابن عساكر الدمشقي الشافعي، أبي القاسم علي بن الحسن إبن هبة الله بن عبد الله،(متوفاي۵۷۱هـ)، تاريخ مدينة دمشق وذكر فضلها وتسمية من حلها من الأماثل، ج۴۵، ص۳۰۴، تحقيق: محب الدين أبي سعيد عمر بن غرامة العمري، ناشر: دار الفكر - بيروت - ۱۹۹۵.

بررسي سند روايت:

از نظر دلالت، ظاهر اين روايت بيان مي كند كه امير مؤمنان عليه السلام فرزندان خود را به «نام عثمان بن عفان و به نام عمر بن خطاب» نامگذاري كرده است ؛ اما صحت و سقم اين مطلب را بايد از راه بررسي سند روايت به دست آورد.

در تحقيق سند، روشن مي شود كه برخي راوايان آن از نظر علماي رجال اهل سنت تضعيف شده و يا مجهول هستند:

۱. عبد الله بن ناجيه:

اين شخص را هيچ يكي از علماي رجال توثيق و مدح نكرده اند.

۲. عباد بن احمد عرزمي:

اين راوي از نظر علماي رجال اهل سنت متروك الحديث است. ذهبي سخن دارقطني را در باره وي آورده است:

عباد بن أحمد العرزمي ... قال الدار قطني متروك.

عباد بن احمد عرزمي ... دار قطني گفته: او متروك الحديث است.

الذهبي الشافعي، شمس الدين ابوعبد الله محمد بن أحمد بن عثمان (متوفاي۷۴۸ هـ)، ميزان الاعتدال في نقد الرجال، ج۴ ص۲۵، تحقيق: الشيخ علي محمد معوض والشيخ عادل أحمد عبدالموجود، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت، الطبعة: الأولي، ۱۹۹۵م.

در موسوعه اقوال دار قطني، سخن وي را اين گونه نقل كرده اند.

۱۷۶۰ - عباد بن أحمد العرزمي. قال البَرْقانِيّ: سَمِعْتُ الدَّارَقُطْنِيّ يقول عباد بن أحمد العرزمي، يحدث عن المقانعي، متروك.

عباد بن احمد عرزمي، برقاني گفته: از دار قطني شنيدم كه مي گفت: عباد بن احمد عرزمي از مقانعي روايت مي كند، وي متروك است.

مجموعة من المؤلفين (الدكتور محمد مهدي المسلمي - أشرف منصور عبد الرحمن - عصام عبد الهادي محمود - أحمد عبد الرزاق عيد - أيمن إبراهيم الزاملي - محمود محمد خليل)، موسوعة أقوال أبي الحسن الدارقطني في رجال الحديث وعلله، ج ۲، ص ۳۴۳، الناشر: عالم الكتب للنشر والتوزيع - بيروت، لبنان، الطبعة: الأولي، ۲۰۰۱ م

۳. عمي:

عم عباد بن احمد، «محمد بن عبد الرحمن بن محمد» است كه دارقطني او را اين گونه معرفي كرده است:

ومحمد بن عبد الرحمن بن محمد بن عبد الله بن أبي سليمان العرزمي هو عم عباد بن أحمد العرزمي وأبو سليمان ميسرة هو الفزاري .

محمد بن عبد الرحمن بن محمد بن عبد الله بن ابو سليمان عرزمي، همان عموي عباد بن احمد عرزمي است و ابو سليمان ميسره همان فزاري است.

الدارقطني البغدادي، ابوالحسن علي بن عمر (متوفاي ۳۸۵هـ)، سؤالات البرقاني، ج ۱، ص ۶۰ ، تحقيق: د. عبدالرحيم محمد أحمد القشقري، ناشر: كتب خانه جميلي - باكستان، الطبعة: الأولي، ۱۴۰۴هـ.

همانگونه كه از عبارت فوق به دست مي آيد، پدر محمد بن عبد الرحمن، «عبد الرحمن بن محمد» و جدش «محمد بن عبد الله بن ابي سليمان» است.

دار قطني در يك عبارت كوتاه در شماره ۴۴۳ هر سه نفر را «متروك الحديث» اعلام كرده و رواياتش را از اعتبار ساقط كرده است:

ومحمد بن عبد الرحمن متروك وأبوه وجده.

سؤالات البرقاني ج ۱، ص ۶۰

ابن رجب حنبلي همانند دار قطني پدر، جد و خود اين شخص را تضعيف كرده و از ابو نعيم نقل كرده كه اين خانواده ضعف در روايت را به ارث برده اند:

ومنهم محمد بن عبيد الله العرزمي . ضعيف الحديث . ...

وابنه ، عبد الرحمن بن محمد بن عبيد الله ، وابنه محمد بن عبد الرحمن بن محمد كلهم ضعفاء.

از جمله آنها، محمد بن عبيد الله عرزمي است كه روايتش ضعيف است. ... و پسر او، عبد الرحمن بن محمد بن عبيد الله است و پسر وي، محمد بن عبد الرحمن بن محمد است كه همه آنها ضعيف هستند.

آنگاه سخن دارقطني را نقل كرده و پس از آن مي گويد:

وروي ابن شاهين من طريق محمد بن عثمان بن أبي شيبة : قال : سمعت أبي يقول : ذكرت لأبي نعيم : عبد الرحمن بن محمد بن عبيد الله العرزمي ، فقال : كان هؤلاء أهل بيت يتوارثون الضعف قرناً بعد قرن .

ابن شاهين از طريق محمد بن عثمان بن ابي شيبه نقل كرده كه وي مي گويد: از پدرم شنيدم كه مي گفت: در نزد ابو نعيم از عبد الرحمن بن محمد ... عرزمي سخن گفتم. وي گفت: اين خانواده ضعف را از يكديگر در همه قرنها به ارث برده اند.

الحنبلي، الإمام الحافظ ابن رجب (متوفاي۷۹۵هـ) ، شرح علل الترمذي، ج ۲، ص ۸۸۷، تحقيق : الدكتور همام عبد الرحيم سعيد، دار النشر : مكتبة المنار - الزرقاء - الأردن، الطبعة : الأولي ، ۱۴۰۷هـ - ۱۹۸۷م

۴. ابيه:

بنابر آنچه بيان شد، مراد از «ابيه» «عبد الرحمن بن محمد بن عبيد الله الفزاري العرزمي» است. تضعيف او در عبارات قبل روشن است و ابو حاتم رازي نيز در كتاب «الجرح والتعديل»، تصريح مي كند كه او قوي نيست:

۱۳۴۳ عبد الرحمن بن محمد بن عبيد الله الفزاري العرزمي روي عن ... وأبيه وجويبر روي عنه ابنه محمد بن عبد الرحمن العرزمي ... نا عبد الرحمن قال سألت أبي عنه فقال ليس بقوي.

ابن أبي حاتم الرازي التميمي، عبد الرحمن بن أبي حاتم محمد بن إدريس (متوفاي ۳۲۷هـ)، الجرح والتعديل، ج ۵ ، ص ۲۸۲، ناشر: دار إحياء التراث العربي - بيروت، الطبعة: الأولي، ۱۲۷۱هـ ـ ۱۹۵۲م.

در موسوعه اقوال دار قطني نيز ايشان در جايي كه برادر عبد الرحمن را معرفي كرده، تصريح نموده كه «عبد الرحمان بن محمد» متروك است:

وقال الدَّارَقُطْنِيّ : إسحاق بن عبيد الله العرزمي ، أخو عبد الرحمان ، وأخوه متروك أيضًا. ((الضعفاء والمتروكون)) (۱۰۰).

دار قطني گفته: اسحاق بن عبيد الله عرزمي، برادر عبد الرحمان است و برادر او نيز متروك است.

[موسوعة أقوال أبي الحسن الدارقطني في رجال الحديث ۲/ ۳۵]

نتيجه:

اين روايت هرچند در ظاهر دلالت دارد كه امير مؤمنان به خاطر عثمان بن عفان اسم پسرش را «عثمان» گذاشته اند، اما روايت از نظر دلالت با اين راويان مجهول و ضعيف به شدت اعتبارش زير سؤال رفته است. در نهايت اگر كسي به آن احتجاج كند، در نهايت جهل و ناداني به سر مي برد.

ابو الفرج اصفهاني: نامگذاري فرزند علي (ع) به نام «عثمان بن مظعون» بوده است

حال كه ضعف سند روايت مورد سؤال روشن شد، ديگر هيچ مدركي وجود ندارد كه نشان دهد امير مؤمنان عليه السلام فرزند خود را به نام «عثمان بن عفان» نامگذاري كرده باشد. به نقل برخي علماي اهل سنت، امير مؤمنان عليه السلام تصريح نمود كه نام گذاري فرزندش به نام «عثمان بن مظعون» يكي از صحابه رسول خدا صلي الله عليه وآله بوده است نه «عثمان بن عفان». ابو الفرج اصفهاني مي نويسد:

وعثمان بن علي الذي روي عن علي أنه قال: إنما سميته باسم أخي عثمان بن مظعون.

عثمان بن علي همان فردي است كه علي در باره اش فرموده اند: من او را به اسم برادرم عثمان بن مظعون نامگذاري كرده ام.

الاصفهاني، أبو الفرج علي بن الحسين (متوفاي۳۵۶هـ)، مقاتل الطالبيين، ج۱، ص۲۳، طبق برنامه الجامع الكبير

در اين روايت بحث نامگذاي به نام «عمر بن خطاب» نيز مطرح شده است كه ضعف سند روشن شد.

براي اطلاع بيشتر از موضوع نام گذاري فرزند امير مؤمنان عليه السلام به اسم «عمر بن خطاب» به آدرس زير مراجعه فرماييد:

چرا حضرت علي (ع) نام سه فرزند خود را عمر ، ابوبكر و عثمان گذاشت؟

موفق باشيد

گروه پاسخ به شبهات

مؤسسه تحقيقاتي حضرت ولي عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف)

* نام:
* پست الکترونیکی:
* متن نظر :
* کد امنیتی:
  

بازگشت